Μέρες Μουντιάλ έρχονται να μας υπομνήσουν την πενηντακοεντία από τους ταραγμένους Ολυμπιακούς του 1968, με την πόλη του Μεξικού να τους υποδέχεται μετά από συστηματικές εκκαθαρίσεις της μεξικανικής πρωτεύουσας, οι οποίες είχαν ξεκινήσει ένα χρόνο πριν.
Ήταν Οκτώβριος και είχε προηγηθεί η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και ο Μάης του ’68, με την Επανάσταση να προβάλλει έντονα τα αιτήματά της για έναν καλύτερο κόσμο. Το ιστορικό περιβάλλον ευνοούσε τις παντός τύπου εκρήξεις, από τις εθνικοαπελευθερωτικές ως το ροκ και τη σεξουαλική απελευθέρωση. Στις πρώτες η Αφρική σήκωνε συνεχώς παντιέρες ανεξαρτησίας και η Λατινική Αμερική δήλωνε διεκδικήτρια αληθινών δημοκρατιών, για να λάβει σύντομα την απάντηση των “μπανανιών”. Όσο για τη μαύρη ήπειρο, είτε θα είδε υπερχείλιση του αίματος στους ξεσηκωμούς της είτε θα έπεσε θύμα διεφθαρμένων δικτατόρων.
Ήταν το έτος που η Ιστορία θα το έχριζε ξεχωριστό, με το Βιετνάμ να παίρνει νέα διάσταση, όταν τα τούνελ του κατάπιναν λαίμαργα ταλαίπωρους αμερικανούς φαντάρους, την ίδια ώρα που τους διανοούμενους των Παρισίων τους καταβρόχθιζε η θεωρία. Ο Γκοντάρ και η παρέα του “έβγαζαν απαγορευτικό” για το Φεστιβάλ των Καννών, αλλά ο κόκκινος Ντάνι έμελε να ξεθωριάσει σε πράσινος και ο Σαρτρ με τους φοιτητές του θα μάλωναν περί όνου σκιάς. Εκεί, ανάμεσα στα συνεχή προσκλητήρια της Ιστορίας, οι Μαύροι πάνθηρες, στις ΗΠΑ, εμφάνιζαν στον αγώνα για τα δικαιώματα της φυλής τους την πλέον ανυποχώρητη στάση, η οποία δε θα δίσταζε να φτάσει στα άκρα. Παιδιά αυτού του στίβου μάχης, ο Τόμι Σμιθ και ο Τζον Κάρλος σήκωναν αγωνιστικές γροθιές στο στίβο του Ολυμπιακού στάδιου, στο Μεξικό. Είχε τελειώσει η κούρσα των διακοσίων μέτρων και σίγουρα οι Αμερικανοί θα αδιαφόρησαν, προς στιγμήν, για το χρώμα των νικητών, καθώς η λάμψη των πολυπόθητων μεταλλίων, ως απόδειξη ανωτερότητας απέναντι στους Σοβιετικούς, σκίαζε τα πρόσωπά τους. Ο ψυχρός πόλεμος δεν επέτρεπε φυλετικές διακρίσεις.
Δυστυχώς για τους αστερόντες, οι δύο πρωταθλητές, χρυσός νικητής ο ένας, χάλκινος ο άλλος δεν έπασχαν από απώλεια μνήμης. Καθώς ανέβαιναν στο βάθρο, κάποιοι θα είχαν αρχίσει να ανησυχούν για τα μαύρα γάντια, έμβλημα του μαυροπανθηρήτικου αγώνα, τα οποία κάλυπταν τα χέρια τους. Ένα γάντι στην υψωμένη δεξιά γροθιά του Σμιθ κι ένα στην αριστερή του Κάρλος υψώθηκαν στο μεξικάνικο στάδιο και έφτασαν στον ουρανό. Το πρώτο, διατυμπάνιζε τη δύναμη των μαύρων, το δεύτερο διατράνωνε τη μαύρη ενότητα Το ότι μόνον τον ένα άκρο του κάθε αθλητή ήταν γαντοφορεμένο δεν αποτελούσε συμβολική κίνηση, απλώς κάλυπτε την παράλειψη του Κάρλος να κουβαλήσει τα γάντια του. Φυσικά, τα χαμηλωμένα βλέμματα αρνούνται να συναντηθούν με την αιμάσσουσα, ανυψούμενη σημαία της χώρας τους.
Πέρα από αυτές, τις σχεδόν κουτσομπολίστικες λεπτομέρειες του γεγονότος και της τρομακτικής τόλμης των αθλητών, το δικό μας βλέμμα μένει ανάμεσα στους δύο έγχρωμους σπρίντερ, στον αργυρό ολυμπιονίκη, Αυστραλό Πίτερ Νόρμαν. Κάτι φοράει στη φόρμα του… Είναι η κονκάρδα της υποκρίτριας Ολυμπιακής Επιτροπής για την ισότητα και το δικαίωμα σε αυτήν, καθώς ο Νόρμαν γνώριζε την πρόθεση των συναθλητών του. Εδώ κι αν τρομάζεις… Ο Δυτικός, το τέκνο της χώρας- πρότυπο, της Αυστραλίας, με τον τρόπο του δηλώνει συμπαράσταση. Επισημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά με την ευημερούσα Δύση. Καλά, οι άλλοι είναι μαύροι, αλλά τούτος; Πώς θα απαλείψουμε την πράξη του, με ποια επιχειρήματα θα την ακυρώσουμε; Εξοστρακισμός… Λίγα χρόνια μετά, η Αυστραλία θα προτιμήσει, για πρώτη φορά, να μη στείλει σπρίντερ στους Ολυμπιακούς του Μονάχου, παρά τον εξαιρετικό χρόνο του Νόρμαν στα προκριματικά. Διαζύγιο, αλκοόλ αποκήρυξη του από το κράτος και απομόνωση οδηγούν αυτόν που κατέκτησε το Χρυσό μετάλλιο της Ιστορίας σε έναν άχαρο θάνατο. Την απονομή του άτυπου αυτού, σπουδαίου τίτλου, πραγματοποιεί η τιμητική παρουσία του Χάινς και του Κάρλος στην κηδεία του, ως κουβαλητών της σορού του. Κι εμείς μένουμε να θαυμάζουμε το αγωνιστή που τον σκέπασε η σκόνη του χρόνου, καθώς έσκαβε τα πιο δύσκολα διακόσια μέτρα του, αυτά που μας καλεί όλους μας η Ιστορία, άσημους και αστεφάνωτους να τα τρέξουμε όταν ρίχνει την πιστολιά της σε ρόλο αφέτη.
Του Βασίλη Κεχαγιά
