Το χρονικό των γεγονότων του Μάη του ’68, αποτέλεσμα μιας γενιάς που μίλησε ανοιχτά για δικαιώματα και ισότητα
Πενήντα δύο χρόνια έχουν περάσει από το Μάη του ’68, το πιο σημαντικό επαναστατικό γεγονός όχι μόνο της δεκαετίας του ’60, αλλά και του μεταπολεμικού κόσμου, μιας εξέγερσης με καθολικό χαρακτήρα και πέρα από φυλετικές, πολιτιστικές, ηλικιακές και κοινωνικές διακρίσεις.
Ο Γαλλικός Μάης ξεκίνησε ως μια απλή διαμαρτυρία και κατέληξε να είναι μια καθολική εξέγερση ενάντια σε ένα σύστημα δομημένο με τον πιο απαρχαιωμένο τρόπο. Ο αυθορμητισμός, η ζωντάνια και η πίστη στο ακατόρθωτο, είναι μέχρι σήμερα η μεγάλη κληρονομιά που μας αφήνουν τα γεγονότα τα οποία συνέβησαν στη Γαλλία και επηρέασαν με τη δυναμική τους ολόκληρο τον κόσμο.
Ο Μάης του ’68 έμαθε τον κόσμο να ονειρεύεται και να σχεδιάζει ένα παρόν και ένα μέλλον ουτοπικό, ίσως ανέφικτο, συνώνυμο με την αλλαγή των κοινωνικών αξιών και την ανατροπή του κατεστημένου.
Τον Μάρτιο του 1968 περίπου 150 φοιτητές κατέλαβαν ένα κτήριο στο Πανεπιστήμιο Ναντέρ του Παρισιού για να διαμαρτυρηθούν κατά του γαλλικού ταξικού συστήματος και του κυβερνητικού ελέγχου στη χρηματοδότηση της παιδείας. Η διοίκηση του ιδρύματος αντέδρασε καλώντας την αστυνομία. Η διαμαρτυρία τελείωσε ειρηνικά, αλλά η διένεξη συνεχίστηκε για αρκετές εβδομάδες.
Στις 2 Μαΐου, η διοίκηση του πανεπιστημίου προχωρά στο κλείσιμό του και ανακοινώνει ότι θα αποβάλει τους πρωταίτιους των επεισοδίων. Αποφασίζεται η παραπομπή στο πειθαρχικό οκτώ φοιτητών.
Την Παρασκευή 3 Μαΐου περίπου 300 φοιτητές συγκεντρώνονται στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Φτάνει η πληροφορία ότι θα τους επιτεθούν εκατό φασίστες που βαδίζουν κατά της Σορβόννης και οι φοιτητές, μέλη κυρίως Κινεζόφιλων και Τροτσκιστικών αριστερών οργανώσεων, αρχίζουν να οργανώνονται για να αντιμετωπίσουν τον «εχθρό». Ο πρύτανης της Σορβόννης, Ζαν Ρος, καλεί την αστυνομία για να εκκενώσει το προαύλιο του Πανεπιστημίου. «Παρακαλείσθε να αποκαταστήσετε την τάξη στο εσωτερικό της Σορβόννης εκβάλλοντας τους ταραξίες», ανέφερε η γραπτή αίτηση του Πρύτανη προς την αστυνομία.
Το απόγευμα η αστυνομία εισβάλλει στο κτίριο. Φτάνουν οι κλούβες της αστυνομίας, στις οποίες επιτίθενται οι φοιτητές με συνθήματα όπως “CRS-SS”. Ήταν η αρχή των οδομαχιών, με το πρώτο οδόφραγμα να στήνεται στην πλατεία του Λουξεμβούργου. Οδοφράγματα, πλάκες από τα πεζοδρόμια και κοκτέιλ μολότοφ είναι τα όπλα των φοιτητών εναντίον των δακρυγόνων και των κλομπς των ειδικών σωμάτων της αστυνομίας, των CRS. Η εκκένωση της Σορβόννης γίνεται με βίαιο τρόπο. Οι συλλήψεις φτάνουν τις 600, οι τραυματίες υπερβαίνουν τους 100. Στη λεωφόρο Σεν Μισέλ, όπου βρίσκεται το ιστορικό πανεπιστήμιο, στήνονται οδοφράγματα. Στους δρόμους του Καρτιέ Λατέν, ο Γαλλικός Μάης έχει μόλις αρχίσει.
Το Σαββατοκύριακο 4 και 5 Μαΐου μια πρώτη ομάδα φοιτητών καταδικάζεται με αναστολή, ενώ τέσσερις φοιτητές οδηγούνται κατευθείαν στις φυλακές. Ο Ντε Γκωλ δείχνει τα δόντια του στους φοιτητές και επιχειρεί να πατάξει κάθε αντίσταση.
Τη Δευτέρα 6 Μαΐου, ο ηγέτης των φοιτητών της Ναντέρ, ο Γερμανός Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ, ο «κόκκινος Ντανί», παρουσιάστηκε στο πειθαρχικό συμβούλιο που συνεδρίαζε στη Σορβόννη, μαζί με άλλους επτά συναδέλφους του. Τριάντα χιλιάδες φοιτητές διαδηλώνουν ως την πλατεία Ετουάλ και τραγουδούν τη «Διεθνή», δίπλα στον Τάφο του Άγνωστου Στρατιώτη. Το βράδυ συγκρούσεις στο Καρτιέ Λατέν. Συλλαμβάνονται 422 φοιτητές. Τραυματίζονται 600 φοιτητές και 345 αστυνομικοί. Το κίνημα επεκτείνεται σε πολλές πόλεις της Γαλλίας που έχουν πανεπιστήμια. Ο υπουργός Παιδείας Αλέν Περφίτ απαγορεύει στον Πρύτανη της Σορβόννης να ανοίξει το πανεπιστήμιο.
Στις 7 και 8 Μαΐου στις διαδηλώσεις μπαίνουν οι μαθητές των λυκείων, οι οποίοι ενώθηκαν με φοιτητές, καθηγητές και νέους εργάτες και συγκεντρώθηκαν στην Αψίδα του Θριάμβου απαιτώντας την απόσυρση όλων των ποινικών κατηγοριών εναντίον των συλληφθέντων φοιτητών, την απόσυρση της αστυνομίας από το Πανεπιστήμιο και το άνοιγμα των Πανεπιστημίων της Ναντέρ και της Σορβόννης από τις Αρχές. Μια δημοσκόπηση της κοινής γνώμης αποκάλυψε ότι το 61% των Παριζιάνων τάσσονταν υπέρ των φοιτητών και μόνο το 16% εναντίον τους.
Η Παρασκευή 10 Μαΐου, «η νύχτα των οδοφραγμάτων», σημαδεύεται από την κορύφωση της εξέγερσης των φοιτητών. Οι συγκρούσεις φοιτητών και ανδρών των CRS παίρνουν διαστάσεις κανονικών οδομαχιών. Πυρπολούνται αυτοκίνητα, ξηλώνονται οδοφράγματα, καταστρέφονται βιτρίνες. Σύμβολο της αντίστασης των φοιτητών εκείνη τη νύχτα ήταν τα οδοφράγματα της οδού Γκε-Λουσάκ. Η αστυνομία κέρδισε τις οδομαχίες, όμως ο στρατηγός Ντε Γκωλ και η κυβέρνησή του υπέστησαν συντριπτική ήττα στη συνείδηση των Γάλλων πολιτών. Τα γεγονότα μεταδίδονταν απευθείας από το ραδιόφωνο, ενώ την επόμενη ημέρα προβλήθηκαν πλάνα στην τηλεόραση. Η διαρκής ραδιοφωνική αναμετάδοση των επεισοδίων από το Ράδιο Λουξεμβούργο και την Europe-1, η πρώτη «ζωντανή μετάδοση επανάστασης», συγκλόνισε τη Γαλλία, η οποία συμπαρατάχθηκε με τους φοιτητές.
Στις 11 Μαΐου ο Υπουργός των στρατιωτικών Πιερ Μεσμέρ, ενώ συζητούσε με τον Ντε Γκωλ στο Μέγαρο των Ηλυσίων, τον άκουσε να λέει αδίστακτα ότι έπρεπε να καταπνίξει τις κινητοποιήσεις με το στρατό. Ήταν πολύ αργά. Ο Εζέν Ντεκάν, γενικός γραμματέας της εργατικής σοσιαλιστικής συνομοσπονδίας (CFDT) και ο Ζορζ Σεγκί, γραμματέας της πανίσχυρης κομμουνιστικής συνομοσπονδίας (CGT), αποφασίζουν να κηρύξουν γενική απεργία.
Καλούν τους εργάτες να βρεθούν στο πλευρό των φοιτητών, που διαδηλώνουν ήδη από τις αρχές του μήνα. 800.000 διαδηλωτές καταλαμβάνουν τους δρόμους της γαλλικής πρωτεύουσας, με το σύνθημα «Δέκα χρόνια, αρκεί!», άμεση αναφορά στη δέκατη επέτειο από την επιστροφή του στρατηγού Ντε Γκωλ στην εξουσία.
Οι διαδηλωτές φωνάζουν επίσης συνθήματα εναντίον της κοινωνίας της κατανάλωσης, αλλά και της ανεργίας, που, κατ’ αυτούς, είναι απόρροια και εσωτερική λογική του καπιταλιστικού συστήματος.
Ανήσυχος ο πρωθυπουργός Ζορζ Πομπιντού ανήγγειλε την απελευθέρωση των κρατουμένων και την επαναλειτουργία της Σορβόννης. Το πλήθος, καχύποπτο απέναντι στην εξουσία, εξοργίζεται περισσότερο.
Στις 14 Μαΐου καταλαμβάνεται το εργοστάσιο της Sud-Aviation στη Νάντη. Την επόμενη ημέρα καταλαμβάνεται το εργοστάσιο της αυτοκινητοβιομηχανίας Ρενό, στα περίχωρα του Παρισιού. Την ίδια ημέρα καταλαμβάνεται το θέατρο Οντεόν από 2.500 φοιτητές.
Μέχρι τις 16 Μαΐου οι εργαζόμενοι είχαν καταλάβει περίπου πενήντα εργοστάσια. Οι απεργίες εξαπλώνονται στις αερομεταφορές και στους σιδηροδρόμους. Μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα η Γαλλία παρέλυσε. Ο αριθμός των απεργών είχε υπερβεί τα 10.000.000. Το γαλλικό Κ.Κ. έχοντας στη δύναμή του τα δύο τρίτα του γαλλικού εργατικού δυναμικού, φαίνεται πως αποσκοπεί σε διαπραγματεύσεις. Η φοιτητική επανάσταση έρχεται σε δεύτερο πλάνο.
Ενώ οι συνδικαλιστές είναι έτοιμοι να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, o ηγέτης των φοιτητών της Ναντέρ, Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ επισκέπτεται τη Γερμανία και την Ολλανδία για να μιλήσει σε φοιτητές των χωρών αυτών για τη γαλλική φοιτητική εξέγερση. Η γαλλική κυβέρνηση βρήκε την ευκαιρία να του αφαιρέσει την άδεια παραμονής στη χώρα, εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι ο «κόκκινος Ντανί» είχε γερμανική υπηκοότητα. Πέντε χιλιάδες φοιτητές άρχισαν να συγκρούονται από το απόγευμα ως τις 5 το πρωί με την αστυνομία με σύνθημα «είμαστε όλοι Γερμανοεβραίοι».
Στις 24 Μαΐου αρχίζει η πιο μεγάλη νύχτα του Γαλλικού Μάη. Στις 8 το βράδυ ο Ντε Γκωλ απηύθυνε διάγγελμα προς τον γαλλικό λαό, με το οποίο ανήγγειλε τη διενέργεια δημοψηφίσματος για ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση των υπερεξουσιών του προέδρου με στόχο την «ανανέωση», όπως ισχυρίστηκε. «Σε περίπτωση που η απάντησή σας είναι “όχι”, είναι αυτονόητο ότι δεν θα διατηρήσω το αξίωμά μου», κατέληξε ο Ντε Γκωλ. Η τελευταία φράση του πνίγηκε στους αλαλαγμούς ενθουσιασμού των νέων που ήταν συγκεντρωμένοι στον σταθμό Λιόν.
Χιλιάδες από αυτούς έβγαλαν τα μαντίλια τους και τα κουνούσαν στο σήμα του αποχαιρετισμού, φωνάζοντας ρυθμικά: «Αντίο, Ντε Γκωλ! Αντίο, Ντε Γκωλ!». Οι βίαιες συγκρούσεις που ακολουθούν δείχνουν καθαρά την πρόθεση της κυβέρνησης να τσακίσει κάθε αντίσταση και να τρομοκρατήσει τον υπόλοιπο πληθυσμό, κυρίως τους εύπορους πολίτες. Αυτοκίνητα πυρπολήθηκαν, βιτρίνες έσπασαν και καταστήματα λεηλατήθηκαν. Ο ίδιος ο Πομπιντού κατεύθυνε τις επιχειρήσεις καταστολής, ενώ οι αστυνομικοί άρχισαν να χρησιμοποιούν και τα όπλα τους. Ταυτόχρονα, ο οργανισμός τηλεπικοινωνιών, καθώς η κυβέρνηση είχε αφομοιώσει τα διδάγματα της πρώτης «Νύχτας των οδοφραγμάτων» της 10 Μαΐου, αφαίρεσε τις απευθείας γραμμές από τους ρεπόρτερ των ραδιοφωνικών σταθμών κι έτσι δεν υπήρχε ζωντανή ραδιοφωνική κάλυψη. Η κοινή γνώμη τρομοκρατείται.
Με στόχο την επιστροφή στην ομαλότητα, το Γαλλικό Κ.Κ., μέσω της CGT, διαπραγματευόταν διαρκώς με το καθεστώς, θέλοντας να αποσπάσει σοβαρότατες οικονομικές και θεσμικές παραχωρήσεις από την κυβέρνηση. Ο Φρανσουά Μιτεράν εκπλήσσει τους πάντες προτείνοντας τη δημιουργία μεταβατικής κυβέρνησης. Λίγες ώρες αργότερα, ο γ.γ. του γαλλικού Κ.Κ., Βαλντέκ Ροσέ, συζητούσε με τον Φρανσουά Μιτεράν τη σύνθεση της μεταβατικής κυβέρνησης. Ταυτόχρονα η CGT ανήγγειλε την πραγματοποίηση μεγάλης διαδήλωσης στις 29 Μαΐου. Είναι η μέρα που, μυστικά από την κυβέρνηση, ο Ντε Γκωλ εγκατέλειψε τη Γαλλία και μετέβη στη Γερμανία, για να αρχίσει από εκεί τη στρατιωτική επίθεση ανακατάληψης του Παρισιού, καθώς ήταν βέβαιος ότι το προεδρικό μέγαρο θα έπεφτε στα χέρια των κομμουνιστών και των εξεγερμένων. Η κυβέρνηση ανακαλύπτει τη φυγή του το μεσημέρι. Η πορεία κυλά χωρίς επεισόδια.
Στις 30 Μαΐου ο Ντε Γκωλ επέστρεψε στο Μέγαρο των Ηλυσίων και απηύθυνε ραδιοφωνικό διάγγελμα προς το γαλλικό λαό. Απείλησε ευθέως με επέμβαση του στρατού και με εμφύλιο πόλεμο, ενώ ταυτόχρονα διέλυσε τη Βουλή, ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα θεσμικής έκφρασης της αντιπολίτευσης σε περίπτωση αιματοκυλίσματος της χώρας. Ο Ντε Γκωλ κατήγγειλε τους διαδηλωτές ως «αληταρία» (chienlit). Καλεί ταυτόχρονα σε αντιδιαδηλώσεις για την υποστήριξη της «νόμιμης εξουσίας». Το διάγγελμα του Ντε Γκωλ σφράγισε οριστικά και αμετάκλητα την τύχη της εξέγερσης του Μάη.
Ο «Γαλλικός Μάης», πέρα από την πολιτική του σημασία, δημιούργησε έναν πολιτισμό άρνησης του παλαιού, ριζοσπαστικοποίησης σε όλους σχεδόν τους τομείς της κοινωνίας, έναν πολιτισμό μιας γενιάς που μίλησε ανοιχτά για δικαιώματα και ισότητα. Η επαναστατική του μορφή πυροδότησε πολλές εξεγέρσεις και υποχρέωσε τους πολιτικούς, αλλά και την κοινωνία σε σοβαρές μεταρρυθμίσεις. Το ’68 έγινε συνώνυμο με την αλλαγή των κοινωνικών αξιών.
