Ακυρώθηκε όπως έγινε γνωστό για φέτος λόγω της πανδημίες του κορωνοϊού η ΔΕΘ.
Οι μπόρες και οι διακυμάνσεις στη λειτουργία της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια της 94χρονης πορείας της.
Στην 94χρονη ιστορία της η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης πέρασε πολλές και μεγάλες μπόρες, είχε διακυμάνσεις, είχε τα πάνω της και τα κάτω της, είχε στιγμές δόξας αλλά και δοκιμασίας. Η ιστορία της ΔΕΘ είναι κατ’ ουσία η ιστορία της σύγχρονης Θεσσαλονίκης. Στις 84 διοργανώσεις της, μα και στις παύσεις της, αποτυπώνονται η αλματώδης ανάπτυξη της πόλης, τα οικονομικά και τεχνολογικά επιτεύγματα, εγχώρια και παγκόσμια, αλλά και η πείνα, η προσφυγιά, οι πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές, οι επιδημίες, οι φυσικές καταστροφές…
Ευρισκόμενη μια ανάσα από την 85η διοργάνωση, η ΔΕΘ είναι, όπως όλα δείχνουν, αντιμέτωπη με μία ακόμη δοκιμασία· με το ενδεχόμενο περιστολής της λειτουργίας της ή ακόμη και ματαίωσής της εξ αιτίας της έξαρσης των κρουσμάτων covid-19. Οι τελικές αποφάσεις πρόκειται να ληφθούν μέσα στο προσεχές δεκαήμερο (δείτε σχετικά εδώ).
Η ΔΕΘ την περίοδο της κατοχής
Παρότι διανύει το 94ο έτος της ηλικίας της η ΔΕΘ μετρά 84 διοργανώσεις. Ο λόγος δεν είναι άλλος από τη δεκαετή διακοπή της λειτουργίας της, από το 1941 ως και το 1950, στα χρόνια της κατοχής και τα μετεμφυλιακά που ακολούθησαν.
Η τελευταία προπολεμική Έκθεση πραγματοποιήθηκε το 1940. Ήταν η 15η και συγχρόνως η πρώτη η οποία έγινε στις νέες της εγκαταστάσεις, στη θέση στην οποία βρίσκεται και σήμερα. Εγκαινιάστηκε στις 22 Σεπτεμβρίου και έκλεισε τις πύλες της στις 22 Οκτωβρίου, μόλις έξι μέρες πριν από την κήρυξη του πολέμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί από τους εκθέτες δεν πρόλαβαν καν να σηκώσουν τα εκθέματά τους από τα περίπτερα καθώς τους πρόλαβε ο πόλεμος.
Την ημέρα των εγκαινίων ο πρόξενος της Γερμανίας Σόεμπεργκ επ’ ευκαιρία της συμμετοχής της χώρας του στη ΔΕΘ (συμμετείχαν επίσης Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία και Τουρκία) δήλωσε ότι “η Διεθνής Έκθεσις Θεσσαλονίκης είνε ένα εις μεγάλην απόστασιν ορατόν σύμβολον της ειρηνικής θελήσεως της ελληνικής κυβερνήσεως”.
Μετά το πέρας της 15ης διοργάνωσης και την κήρυξη του πολέμου τα περίπτερα με τα εκθέματά τους εγκαταλείφθηκαν και πολλά λεηλατήθηκαν από τους ίδιους τους Θεσσαλονικείς, πριν να πέσουν στα χέρια των Γερμανών.
Στις 11 Απριλίου 1941 εγκαταστάθηκαν στους χώρους της ΔΕΘ γερμανικές μονάδες οι οποίες παρέμειναν εκεί μέχρι και τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Tα αρχεία της Έκθεσης, ο εξοπλισμός και ό,τι είχε απομείνει, λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν. Tο κεντρικό περίπτερο της Εθνικής Παραγωγής χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς ως αποθήκη ραδιοφωνικών πομπών και ασυρμάτων. Tα υπόλοιπα περίπτερα μετατράπηκαν σε αποθήκες πυρομαχικών, όπλων και κινητήρων αεροπλάνων.
Τον Οκτώβριο του 1944 με το φάσμα της ήττας μπροστά τους και ενόψει της αποχώρησής τους, οι Γερμανοί ανατίναξαν τα πολεμοφόδιά τους για να μην πέσουν στα χέρια των συμμάχων, μαζί και τα περίπτερα της Έκθεσης.
Αμέσως μετά την αποχώρηση του γερμανικού στρατού τα περίπτερα επισκευάστηκαν και αξιοποιήθηκαν ως αποθήκες από τα σώματα των συμμάχων. Στην αρχή εγκαταστάθηκε η βρετανική υπηρεσία ανεφοδιασμού ML και αργότερα η UNNRA. Ο χώρος αξιοποιήθηκε για την αποθήκευση τροφίμων και στη συνέχεια μετατράπηκε σε χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων από την ΥΕΚΑ, μια δημόσια επιχείρηση για κρατικά αυτοκίνητα η οποία αποχώρησε από την Έκθεση το 1950.
Το προσωπικό της ΔΕΘ την δεκαετία 1940 – 1950 είχε αποσπαστεί κυρίως στον Ερυθρό Σταυρό και σε άλλες κρατικές υπηρεσίες. Η ΔΕΘ ως φορέας, από το 1940 μέχρι και το 1949 λειτουργούσε υποτυπωδώς σε γραφεία επί της οδού Αγίας Σοφίας.
Η προσπάθεια αναγέννησης της Έκθεσης ξεκίνησε το 1949 με συντονισμένη προσπάθεια των εργαζομένων της οι οποίοι κατάφεραν να εντάξουν την ανακατασκευή του κατεστραμμένου εκθεσιακού χώρου στο σχέδιο Μάρσαλ. Έπειτα από επιτόπιο έλεγχο της αμερικανικής αντιπροσωπείας αποφασίστηκε να διατεθεί ποσό ύψους 2.8 δισ. δρχ. για την κατασκευή νέου εκθεσιακού χώρου.
Μετά δέκα χρόνια σιωπής η ΔΕΘ ξαναλειτούργησε το 1951 επί πρωθυπουργίας Νικολάου Πλαστήρα με απόφαση του οποίου διατέθηκε ποσόν περίπου ενός δισεκατομμυρίου δραχμών για τη διαφήμισή της. Η 16η διοργάνωση, η πρώτη μεταπολεμική, είχε συγκεντρώσει περί τους 650.000 επισκέπτες, αριθμός πρωτοφανής για τα δεδομένα της εποχής.
Η εναρκτήρια διοργάνωση του 1926
Η ιδέα για τη λειτουργία της Έκθεσης ανήκει στον Νικόλαο Γερμανό. Στις 28 Απριλίου 1925 ο τότε βουλευτής Ν. Γερμανός καταθέτει στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας την καινοτόμα πρότασή του για μία Διεθνή Έκθεση, την πρώτη στην Ελλάδα. Ζητά άδεια να υλοποιήσει την έμπνευσή του, η οποία του δίδεται κι έτσι χρίζεται ως ο πνευματικός πατέρας της ΔΕΘ.
H πρώτη ΔΕΘ ξεκίνησε τη λειτουργία της στις 3 Οκτωβρίου 1926 στο πεδίο ασκήσεων του Γ’ Σώματος Στρατού (Πεδίον του Άρεως), συνολικής έκτασης 37.500 τ.μ., εκ των οποίων η Έκθεση κατέλαβε τα 7.000 τ.μ. Οι στεγασμένοι εκθεσιακοί χώροι περιελάμβαναν εννέα περίπτερα για ελληνικές και ξένες συμμετοχές, ενώ υπήρχαν ακόμη περίπου 30 ανεξάρτητες προσωρινές κατασκευές για μεμονωμένες ή ομαδικές συμμετοχές. Οι επισκέπτες της πρώτης διοργάνωσης, σύμφωνα με τα στοιχεία τα οποία ανακοίνωσε η οργανωτική επιτροπή, ανήλθαν στους 100.000.
Την περίοδο πριν από την πρώτη διοργάνωση, στον Τύπο της εποχής δέσποζε η καταχώρηση: “Kάθε Έλλην πρέπει να θεωρήση Εθνικόν καθήκον του να επισκεφθή την πρώτην Διεθνή Έκθεσιν μας, που εμπνέει αληθινά αίσθημα εθνικής υπερηφάνιας”.
Η πείνα, ο δάγκειος πυρετός, ο σεισμός του ’78
Στη διάρκεια των 84 διοργανώσεων ήταν πολλά τα γεγονότα τα οποία στιγμάτισαν την ΔΕΘ.
Στην πρώτη διοργάνωση, η οποία άνοιξε τις πύλες της στις 3 Οκτωβρίου 1926, πέριξ του εκθεσιακού χώρου περιφέρονταν ακόμη πεινασμένοι πρόσφυγες οι οποίοι πάσχιζαν να ξεκινήσουν τη ζωή τους στη νέα πατρίδα τους. Χαρακτηριστικό της ανέχειας της εποχής είναι το περιστατικό που συνέβη έξω από το περίπτερο της Nestle, όταν η γνωστή γαλακτοβιομηχανία αποφασίζει να μοιράσει δωρεάν γάλα στους μικρούς επισκέπτες, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τεράστιες ουρές προκειμένου να προμηθευτούν το απρόσμενο δώρο.
Ένα χρόνο μετά, στη 2η ΔΕΘ το 1927, η οποία είχε 200.000 επισκέπτες, το απόγευμα της 27ης Σεπτεμβρίου, διακόπηκε η ηλεκτροδότηση και η έκθεση βυθίστηκε στο σκοτάδι. Ωστόσο υπήρξαν και χειρότερα. Επικαλούμενη ανακοινωθέν του Γ΄ Σώματος Στρατού, η εφημερίδα “Φως” αποκαλύπτει ότι στις 28/9/27 “η Θεσσαλονίκη διέτρεξε μεγάλο κίνδυνο”. Κι αυτό γιατί, ομάδα κομιτατζήδων σχεδίαζε να χτυπήσει την κατάμεστη ΔΕΘ, σερβικά ιδρύματα, το Κυβερνείο, το Στρατηγείο “και τας αποθήκας Πυρομαχικών”.
Η τρίτη διοργάνωση, το 1928, έγινε σε μια περίοδο κατά την οποία ο δάγκειος πυρετός θέριζε την Ελλάδα και η διοίκηση της ΔΕΘ αποφάσισε, για κοινωνικούς λόγους, να μειώσει το εισιτήριο. Η επόμενη διοργάνωση το 1929, έγινε λίγο πριν να ξεσπάσει για τα καλά η παγκόσμια οικονομική κρίση. Είναι χαρακτηριστικό ότι 29 ημέρες μετά την λήξη της 4ης ΔΕΘ ήρθε η “Μαύρη Τρίτη” του μεγαλύτερου κραχ του Dow Jones.
Η διοργάνωση του 1955 σημαδεύτηκε από το διωγμό που υπέστησαν οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Εξ αιτίας αυτών των γεγονότων το περίπτερο της Τουρκίας στη ΔΕΘ έκλεισε πριν να ολοκληρωθεί η Έκθεση.
Μεταπολιτευτικά, δύο ήταν τα σημαντικότερα γεγονότα τα οποία σημάδεψαν την ΔΕΘ. Το πρώτο αφορούσε τον σεισμό του Ιουνίου 1978 ο οποίος προκάλεσε σημαντικές φθορές στις εκθεσιακές εγκαταστάσεις, ωστόσο, η διοργάνωση έγινε. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα εγκαίνια από τον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή έγιναν στον υπαίθριο χώρο έξω από το Παλαί ντε Σπορ, καθώς το γήπεδο παρουσίαζε σοβαρά προβλήματα στατικότητας.
Επί πρωθυπουργίας Κώστα Καραμανλή δύο πολύ δυσάρεστα γεγονότα σημάδεψαν τον θεσμό. Το πρώτο συνέβη τον Σεπτέμβριο του 2004 στην παρθενική του εμφάνιση στην Έκθεση, όταν ο κ. Καραμανλής αναγκάστηκε να ματαιώσει το καθιερωμένο δείπνο προς τους εκπροσώπους των παραγωγικών τάξεων εξ αιτίας του τραγικού δυστυχήματος με το Σινούκ, ανοιχτά της Χαλκιδικής, στο οποίο έχασαν τη ζωή τους 17 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και ο τότε πατριάρχης Αλεξανδρείας Πέτρος.
Η διοργάνωση του 2007 έγινε στη βαριά σκιά των τραγικών πυρκαγιών της Πελοποννήσου όπου έχασαν τη ζωή τους δεκάδες άνθρωποι. Τη χρονιά εκείνη για πρώτη φορά, έπειτα από δεκαετίες, η ΔΕΘ άνοιξε τις πύλες της χωρίς την καθιερωμένη λαμπρή τελετή εγκαινίων. Αντ’ αυτής έγινε ένας σύντομος αγιασμός.
