Δάσκαλος σε μακρινή επαρχία, κλασικό μοτίβο του σινεμά. Εδώ βρίσκεται στα χέρια του σπουδαιότερου Τούρκου σκηνοθέτη των καιρών.
Του Κώστα Καρδερίνη:
Σε πρώτο κάτασπρο χιονισμένο παγωμένο πλάνο ο δάσκαλος καλλιτεχνικών Σαμέτ [Ντενίζ Τσελίλογλου] φτάνει σ’ ένα χωριό να αναλάβει καθήκοντα για τέταρτη χρονιά. Κάπου στα βάθη μεταξύ Αραράτ και Νεμρώδ, στην επαρχία Ερζερούμ, στα σύνορα με το Ιράν.
Ακόμη δεν έχει μπει στη λογική αυτών των χωρικών και η δική του νόηση δεν μπορεί να συλλάβει τον τρόπο σκέψης τους. Παρότι τους θεωρεί κολλημένους, τους μελετάει καθημερινά μέσα από κάποιες προσωπικές σχέσεις. Και ελπίζει να «ξεκολλήσει» κάποιους μαθητές του.
Ο συγκάτοικός του, Κενάν [Μουσάμπ Εκίτσι], είναι κι αυτός δάσκαλος στο ίδιο ταπεινό σχολείο. Είναι όμως και αλεβίτης, άρα πιο φιλελεύθερος μωαμεθανός, σύμφωνα με τις αρχές του αλεβισμού: Το σημαντικό δεν είναι η θρησκεία αλλά το να είσαι ανθρώπινο ον / αν πληγώσεις κάποιον οι τελετουργικές προσευχές που έχεις κάνει δεν αξίζουν τίποτα / η υψηλότερη πράξη λατρείας είναι να εργάζεσαι / τα δυο φύλα προσεύχονται δίπλα-δίπλα και ασκείται μονογαμία.
Μια φίλη του Σαμέτ, η Νουράι [Μερβέ Ντιζντάρ], καθηγήτρια αγγλικής, είναι το τρίτο πρόσωπο της ιστορίας. Αναγκάστηκε να επιστρέψει στα πάτρια εδάφη μετά από μια βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας που την ακρωτηρίασε. Αλεβίτισσα κι αυτή, ανήσυχο πνεύμα, έξυπνη, σκεπτόμενος άνθρωπος, επαναστάτρια, ρηξικέλευθη, ζιζάνιο, αλλά μετά το πατατράκ της, έχει μαζευτεί και βλέπει με άλλο μάτι την κοσμοθεωρία της και τον περίγυρο. Σκέπτεται και μελετά τους ανθρώπους, αναλογίζεται και μιλά λιγότερο κι όταν έχει ουσιαστικά πράγματα να εκφράσει.
Οι σχέσεις των τριών αυτών προσώπων θα μετασχηματιστούν όταν ένα δυσφημιστικό περιστατικό στο σχολείο του χωριού θα βάλει τους δυο δασκάλους σε περιπέτειες. Ο Τσεϊλάν δεν μένει στο περιστατικό αυτό-καθαυτό, αλλά το χρησιμοποιεί ως αφορμή για να προχωρήσει τη σκέψη του, τους προβληματισμούς του και μαζί και τους δικούς μας. Είναι φανερό ότι οι Σαμέτ και Νουράι είναι μυθιστορηματικές και κινηματογραφικές προβολές του Τσεϊλάν και της συζύγου του, δεδομένου ότι μαζί οι δυο σύζυγοι συνυπογράφουν το πλέον πολυσέλιδο και λεπτομερειακό σενάριό τους μέχρι τούδε, σενάριο που ενέχει μορφή μυθιστορήματος της μεθοριακής καθημερινότητας, με στοιχεία τσεχοφικής ηθογραφίας και αντονιονικής εντροπίας.
Ο Σαμέτ είναι ερασιτέχνης φωτογράφος [στοιχείο που του προσδίδει τρίτη άλτερ-έγκο διάσταση] και τα πανοραμικά καλλιτεχνικά πορτρέτα που τραβάει στους γύρω του [αλά Τσεϊλάν, για όσους τον ξέρουν και ως φωτογράφο] βοηθάνε να πάρουμε ανάσες από το βάρος της κύριας πλοκής και των υποπλοκών [ριπές ακούγονται μέσα στην νύχτα, φόνος στην πλατεία, μαρασμός, υποβιβασμός, ερωτισμός, σχολικός εκτροχιασμός, αυτοβελτίωση, μικροαποδράσεις]. Η Νουράι είναι ναΐφ ζωγράφος [δεν θα εκπλαγώ αν η γυναίκα του Τσεϊλάν ζωγραφίζει] και το σπίτι της είναι γεμάτο πίνακες. Το ανατρεπτικότερο όμως τέχνασμα του σκηνοθέτη είναι ότι πριν από την ερωτική συνεύρεση δύο ανύπαντρων εραστών, βάζει ένα θεατράλε αποστασιο-ποιητικό πλάνο για να μας κλείσει ένοχα το μάτι ότι όλα είναι μυθοπλασία και δεν ανταποκρίνονται σε κάποια ασφυκτική πραγματικότητα.
Τι θα απογίνουν άραγε οι αντι-ήρωές τους; Θα παραμείνουν κιτρινισμένα ξερά χόρτα σκεπασμένα απ’ το χιόνι ή θα αφήσουν το πνεύμα τους ελεύθερο να πετάξει, να διασχίσει στεριανές συμπληγάδες και να σκαρφαλώσει ως την κορυφή; Αναζητώντας τι; άραγε ή μήπως η διαδρομή είναι το ζητούμενο; Τι σημαίνει άραγε προορισμός; Έχοντας παρακολουθήσει βήμα-βήμα την εξέλιξη του σκηνοθέτη [Κουκούλι, Η μικρή πόλη, Μαγιάτικα σύννεφα, Μακριά, Κλίματα αγάπης, Τρεις πίθηκοι, Κάποτε στην Ανατολία, Χειμέρια νάρκη, Η άγρια αχλαδιά] λέω ότι αυτή είναι σίγουρα η πιο ώριμη και πιο περιεκτική δουλειά του.
Οι τρεις και βάλε ώρες περνούν σαν νερό και ό,τι είναι τοπικό και φαίνεται εφήμερο, γίνεται παγκόσμιο και πανανθρώπινο και θεριό ανήσυχο μέσα μας. Το έπος της καθημερινότητας ολοκληρώνεται με το αντάτζιο ρέκβιεμ του Φιλίπ Τιμοφέγιεφ. Του οποίου η μουσική είναι ευγενικά και διακριτικά παρούσα αλλά στο τέλος ξεσπαθώνει με τον αργόπνευστο βαρύαυλο.
ΠΗΓΗ: www.mic.gr
