Μια μεγάλη τιμή για τη σπουδαία Ελληνίδα συνθέτρια και τη χώρα μας, η βράβευση της με το με το Lifetime Achievement Award, κορυφαία διάκριση στον χώρο της κινηματογραφικής μουσικής, στο πλαίσιο του 48ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Γάνδης.
Συνέντευξη στον Γιάννη Παναγόπουλο
Η Ελένη Καραΐνδρου έχει τον τρόπο της. Είτε σε μια μικρή στιγμή σαν την παραπάνω, είτε παρουσιάζοντας το έργο της σε ζηλευτή σκηνή, η παρουσία της ορίζει το περιβάλλον. Στην καθαρότητα του λόγου της το υπονοούμενο δειλιάζει, ο καθωσπρεπισμός εξαφανίζεται. Πρόσφατα στη Γάνδη, στη διάρκεια των World Soundtrack Awards, η Ελληνίδα συνθέτρια βραβεύτηκε για το σύνολο του έργου της. Μια από τις σημαντικότερες στιγμές στην καριέρα και τη ζωή της απλώς έτυχε ελάχιστης, ως μηδενικής, αναφοράς από τον εγχώριο τύπο. Καμία δυσαρέσκεια, μόνο άπλετη διάθεση για δημιουργία. Αυτή η γυναίκα, ένας μοναχικός στρατός, που έγραψε μουσική στη νέα ταινία του Τέρενς Μάλικ είναι γεμάτη σχέδια για τον χρόνο που έρχεται. Καθόλου τυχαία, το 2022 συμπληρώνονται δέκα χρόνια από τον θάνατο του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Οι συνθήκες που γίνεται μια δουλειά έχουν ιδιαίτερη αξία για σένα;
Τι εννοείς δουλειά; Το να γράφω μουσική;
Ναι.
Δεν το θεωρώ δουλειά. Δεν το θεώρησα ποτέ δουλειά. Οι συνθήκες για να γράψω μουσική εξαρτώνται από τη διάθεση και την ανάγκη μου να ανοιχτώ. Ποτέ δεν θα έκανα κάτι μόνο και μόνο επειδή θεωρώ τον εαυτό μου επαγγελματία.
Μόνο αν αισθανθώ την ανάγκη να εξωτερικεύσω κάτι θα το κάνω. Και από πού προέρχεται αυτό; Στη μουσική για το σινεμά ή το θέατρο έχει να κάνει κυρίως με την επαφή που έχω με το άλλο άτομο. Με τη σκέψη του, την ιδέα του, τη φαντασία του, τον ψυχισμό του σκηνοθέτη και φυσικά με το πόσο η χημεία ανάμεσά μας δένει. Όπως και στον έρωτα έτσι και εδώ, αν δεν υπάρχει καταπληκτική χημεία δεν θα προχωρήσω.
Ζούμε σε μια εποχή που σχεδόν τα πάντα θεωρούνται τέχνη. Περισσότερο από ποτέ όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποκαλούν τους εαυτούς τους καλλιτέχνες. Λέμε: “Ζούμε στην εποχή της διόγκωσης του καλλιτεχνικού φαινομένου”. Συμφωνείς με αυτό;
Το ποιοι αυτοονομάζονται καλλιτέχνες δεν με απασχολεί πραγματικά. Δεν θα σκύψω να το κοιτάξω, δεν με αφορά. Δεν επιβιώνει η ονομασία κανενός αλλά το έργο του. Αν το έργο κάποιου αγγίξει τις ψυχές των ανθρώπων, είτε είναι στον χώρο του σινεμά ή του γραπτού λόγου, της μουσικής ή της αρχιτεκτονικής, είναι τέχνη. Τέχνη είναι πολλά πράγματα. Μπορεί να θαυμάσω το έργο ενός εξαιρετικού κηπουρού. Δεν είναι τέχνη αλλά μπορεί να βρω ένα μέρος της εντός του. Το αποτέλεσμα που παράγει κάποιος έχει σημασία όχι ο τρόπος που θέλει να ονοματίζεται.
Βραβεύτηκες πρόσφατα στο Βέλγιο. Παρακολουθούσα από τα κοινωνικά δίκτυα τα ποστ με τις περιγραφές που έκανες από τη Γάνδη κατά τη διάρκεια των The World Soundtrack Awards. Τι σήμαινε για σένα όλα αυτό το ταξίδι;
Πρώτα απ’ όλα πολλή κούραση αλλά ταυτόχρονα και πάρα πολλή συγκίνηση. Έχω πάρα, πάρα πολλά βραβεία που δεν μπορώ να τα μετρήσω, πρέπει να είναι πάνω από 25, κάποια όμως έχουν ιδιαίτερη σημασία. Όταν πήρα το βραβείο “Φελίνι” το 1992, ήταν μια στιγμή ξεχωριστής σημασίας γιατί ήμουν λάτρης του Φελίνι, γιατί ήταν στον χώρο της μουσικής κινηματογράφου. Αυτό τώρα, το τελευταίο, είναι παγκόσμιο. Αφορά το σύνολο της προσφοράς μου στην κινηματογραφική μουσική. Αλλά δεν είναι μόνο πως πήρα ένα βραβείο και το έφερα στη χώρα μου. Ήταν μια σπουδαία βραδιά που πέρασε λίγο στο ντούκου από την ελληνική δημοσιογραφία. Κανονικά θα έπρεπε να της έχει δοθεί σημασία, όχι μόνο γιατί βραβεύτηκα αλλά για το γεγονός πως τιμήθηκε ολόκληρη η Ελλάδα, ολόκληρη η κινηματογραφική της σκηνή.
Το φεστιβάλ της Γάνδης υπάρχει 48 χρόνια και έχει προστεθεί το τμήμα που επιβραβεύεται η μουσική του κινηματογράφου τα τελευταία 21. Στη φετινή του έκδοση τιμήθηκε ο ελληνικός κινηματογράφος, παλιός και σύγχρονος. Τιμήθηκε ο Αγγελόπουλος με όλες τους τις ταινίες. Δεν ήταν μόνο Βέλγοι που συμμετείχαν στο γεγονός αλλά και άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Επειδή θα μου έδιναν το μεγάλο βραβείο “Lifetime Achievement Award” στις 23 Οκτωβρίου, στις 22 έκαναν κάτι που επίσης πέρασε στο ντούκου από την ελληνική δημοσιογραφία. Μιλώ για τη βραδιά με μουσική για τον κινηματογράφο Ελλήνων συνθετών. Οι διοργανωτές έφεραν τη συμφωνική ορχήστρα των Βρυξελλών που διηύθυνε ένας καταπληκτικός μαέστρος, ο Ντερκ Μπροσέ, και ακούσαμε Βαγγέλη Παπαθανασίου, Μάνο Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Νίκο Κυπουργό, Ευανθία Ρεμπούτσικα και ένα μεγάλο μέρος της δικής μου δουλειάς.
Είναι συγκινητικό να ακούγεται αυτή η μουσική στην όπερα της Γάνδης, έναν υπέροχο χώρο χωρητικότητας 1000 ανθρώπων. Αυτή η πόλη είναι από μονή της μνημείο. Υπάρχει η φλαμανδογοτθική τέχνη παντού, περπατάς στους δρόμους της και τρελαίνεσαι. Λοιπόν, η όπερα ήταν φίσκα την ημέρα που η τιμήθηκε η Ελλάδα στο πρόσωπό μου. Κάναμε και μια μεγάλη συνέντευξη τύπου, μιλήσαμε για τον Θόδωρο (σ.σ. Αγγελόπουλο) και για την Ελλάδα, για τον τόπο μου. Όλα αυτά με έκαναν να αισθάνομαι πως η πατρίδα μου σε εκείνο το σημείο του πλανήτη ήταν ξεχωριστή εκείνες τις μέρες.
Η πληροφόρηση γύρω από όλα όσα έγιναν στη Γάνδη ήταν μηδενική στην Ελλάδα. Τις πληροφορίες γύρω από όσα συνέβησαν τις έμαθα από το προφίλ σου στο Facebook.
Η ελληνική δημοσιογραφία διενεργείται πλέον στα Social Media. Με ρώτησαν πολλοί φίλοι γιατί το γεγονός της βράβευσης δεν γράφτηκε πουθενά. Τι να πω; Αν είχα προσλάβει έναν άνθρωπο να μου κάνει δημόσιες σχέσεις, να στείλει ένα δελτίο τύπου, ίσως το πράγμα να πήγαινε αλλιώς, να γραφόταν κάτι, αλλά αυτό δεν θα το κάνω ποτέ.
Ο καθένας κρίνεται από τις πράξεις του. Εγώ όμως θα μείνω στην ουσία των όσων έγιναν και στον τρόπο που τα βίωσα. Μου ήρθαν δάκρυα στα μάτια με την ανταπόκριση του κοινού. Οι επευφημίες και οι ιαχές που μου επιφύλαξε το κοινό ήταν απίστευτες. Την ίδια αίσθηση είχε και ο Σωκράτης Σινόπουλος, που έπαιξε λύρα αλλά και ο Ντίνος Χατζηιορδάνογλου, που έπαιξε ακορντεόν. Στην πατρίδα μου επέστρεψα γεμάτη, πολύ γεμάτη για όλο το πακέτο: για τη βράβευση μου, για την ορχήστρα αλλά και την ανταπόκριση του κόσμου. Αυτή η σχέση δείχνει ποιος είσαι, με το κοινό υπάρχεις.
Υπάρχει τέχνη στον θεατή;
Δεν υπάρχει, δεν υπάρχει αυτό. Ανάμεσα στον καλλιτέχνη και το κοινό μπορεί να προκληθεί μια γέφυρα επικοινωνίας συναισθηματικής και ψυχικής αν καταφέρει να τον συγκινήσει. Μια συναυλία είναι μια παραγωγή τέχνης. Οι μουσικοί είναι οι υπέροχοι δέκτες που πρέπει ο μαέστρος ή ο συνθέτης, όταν υπάρχει συνθέτης πάνω στη σκηνή, να τους ενεργοποιήσει, να τους κάνει να νιώσουν όσα θέλει να εκφράσει. Αυτό δε λέγεται με τα λόγια. Όμως το κοινό δε γνωρίζει αυτά τα μυστικά. Θα λειτουργήσει ανάλογα με την ερμηνεία που θα ακούσει. Και εγώ; Εγώ πρέπει να πω την αλήθεια μου. Ξέρεις, υπάρχουν φορές που σκέφτομαι πως ή είμαι πολύ τυχερή ή υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν τη μουσική μου έντονα. Στις συναυλίες μου αναπτύσσονται μοναδικά συναισθήματα.
Τίποτα δεν θα υπήρχε – και το λέω ως άνθρωπος που δημιουργεί μια κατάσταση – αν δεν υπήρχε αλήθεια, ειλικρίνεια. Τίποτα δε θα μπορούσα να γράψω αν δεν υπήρχε η αγάπη, τα βαθιά συναισθήματα. Πώς να γράψω μουσική όταν σκέφτομαι τη χαμένη αθωότητα; Πώς να γράψω μουσική όταν σκέφτομαι τον πρόσφυγα; Τον άνθρωπο που παλεύει με τη θάλασσα για να πατήσει ένα κομμάτι γης και να νιώσει ελεύθερος; Ένας καλλιτέχνης, αν μιλάμε για καλλιτέχνη κυριολεκτικά, πρέπει να είναι μια μεγάλη καρδιά.
Πες μου για τη συνεργασία σου με τον σκηνοθέτη Τέρενς Μάλικ.
Έχω τελειώσει τη μουσική για την ταινία του εδώ και έναν χρόνο. Ξεκίνησα να γράφω τη μουσική της πριν έρθει η πανδημία. Μέρος του πρώτου λοκντάουν πέρασε μέσα σε ένα δημιουργικό πυρετό. Την τελευταία ηχογράφηση την έκανα στις 8 Μαρτίου του 2020 όταν ήμασταν κάργα στον εγκλεισμό. Ο Μάλικ είναι ένας από τους τελευταίους ποιητές του παγκόσμιου κινηματογράφου. Τουλάχιστον τρεις μεγάλες ταινίες του που γνώριζα μού έδωσαν αυτή την αίσθηση. Η πρώτη ήταν οι “Μέρες Ευτυχίας” (Days Of Heaven), η άλλη ήταν η “Λεπτή Κόκκινη Γραμμή”, ίσως η πιο όμορφη αντιπολεμική ταινία που γυρίστηκε ποτέ και η άλλη ήταν “Το Δέντρο της Ζωής” που πήρε χρυσό Φοίνικα στις Κάννες. Επικοινωνώ μαζί του τουλάχιστον δέκα – δεκαπέντε χρόνια. Η αρχή έγινε μέσω μιας παραγωγού που είχε και νομίζω πως την λένε Σάρα Γκριν. Είχα ενημερωθεί πως αγαπούσε πολύ τη μουσική μου. Είχε ζητήσει για τις προηγούμενες δύο ταινίες του από τη δισκογραφική εταιρεία ECM που με εκπροσωπεί και ανήκω στο δυναμικό της πάνω από 30 χρόνια, δύο θέματα. Ο Μάλικ έδειχνε την αγάπη του για τη δουλειά μου από καιρό και με κάθε τρόπο. Πριν 2,5 χρόνια επικοινώνησε μαζί μου ο ίδιος. Πήγαμε μαζί με τον Αντώνη (σ.σ. Αντύπα), τον άνδρα μου, στην Τουρκία για να τον συναντήσω. Μιλήσαμε πολλές ώρες. Ήθελα να καταλάβω τους ορίζοντές του. Αυτός είχε μάθει μέσα από συνεντεύξεις μου τον τρόπο που δουλεύω. Πως έχω τη μουσική έτοιμη πριν ένας σκηνοθέτης ξεκινήσει το μοντάζ του. Όταν γύρισα στην Ελλάδα αρχίσαμε να αλληλογραφούμε. Συζητήσαμε πολλές φορές για αυτό που ήθελε να κάνει. Το 2019 έγινε η πρώτη ηχογράφηση. Δεν μπορώ να μιλήσω για την ταινία. Μπορώ όμως να πω για την υπέροχη σχέση που έχω μαζί του και το πόσο τον θαυμάζω.
Πέρασα δημιουργικά την άσχημη περίοδο της πανδημίας. Αυτό δε σημαίνει πως δεν υπέφερα όπως όλοι οι άνθρωποι. Ακυρώθηκαν όλες μου οι συναυλίες, στερήθηκα την ανθρώπινη επαφή με τους φίλους και κυρίως με την οικογένειά μου. Τα εγγόνια μου πέρασαν έξι μήνες χωρίς να τα δω. Την περίοδο του εγκλεισμού οι ανθρώπινες σχέσεις δοκιμάστηκαν. Τα λοκντάουν ήταν μια διαδικασία επώδυνη και το πράγμα δεν έχει ακόμα τελειώσει.
Περνάμε σε μια άλλη περίοδο σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη επαφή, τις ανθρώπινες σχέσεις;
Η ανθρώπινη επαφή έχει δοκιμαστεί και μίλησα προηγουμένως για τις οικογενειακές μου σχέσεις γιατί τα παιδιά ομορφαίνουν τις ζωές μας. Η μη επαφή με τις οικογένειές μας, με τους φίλους, με το περιβάλλον μας ήταν κάτι πολύ επώδυνο. Χάσαμε χρόνο από τη ζωή μας μεγάλο. Και δεν έχουμε ακόμα αφήσει πίσω μας την περίοδο της πανδημίας. Υπάρχουν απειλητικά μηνύματα γύρω μας.
Αυτή η τρέλα η παγκόσμια των αρνητών με ξεπερνάει σαν άνθρωπο. Δεν την κατανοώ και με πληγώνει. Ο επιστημονικός κόσμος έχει φτύσει αίμα για να βρει μια λύση προστασίας. Δεν μπορώ να πιστέψω πως στην πατρίδα μου υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι εκτός πραγματικότητας και γεμάτοι καχυποψία.
Τι περιμένεις για το 2022;
Έχουν γίνει τα πρώτα βήματα για συναυλίες. Υπάρχουν πολλές προτάσεις, είναι και τα δέκα χρόνια από το θάνατο του Θόδωρου. Περιμένω με τεράστια ανυπομονησία την ταινία του Μάλικ που θα τη δούμε στις αρχές του επόμενου χρόνου. Θυμάσαι το τελευταίο μου άλμπουμ; Είχε τη μουσική μου για το θεατρικό έργο Tous des Oiseaux που γράφτηκε από έναν άνθρωπο καταπληκτικό. Τον Λιβανοκαναδό Wajdi Mouawad. Να μου το θυμηθείς, αυτός ο άνθρωπος θα πάρει Νόμπελ. Ο Wajdi πήγε στη Γαλλία ως πρόσφυγας. Όταν η οικογένειά του δεν μπόρεσε να ανανεώσει τα χαρτιά της, έφυγε στον Καναδά. Εκεί σπούδασε, δούλεψε, διηύθυνε θέατρα. Η Γαλλική Ακαδημία τον βράβευσε για το σύνολο του έργου του. Τον κάλεσε να διευθύνει το εθνικό θέατρο La Colline. Ο άνθρωπος είναι και συγγραφέας και σκηνοθέτης και ηθοποιάρα. Το θέμα του είναι βαθιά πολιτικό και το έργο του έρχεται μέσα από την ιστορία Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Σαίξπηρ. Καταπιάνεται με τον έρωτα ενός Εβραίου και μιας Παλαιστίνιας. Ε λοιπόν, εκείνη η παράσταση συνεχίζεται να παίζεται στο Παρίσι και έχω ήδη αρχίσει να γράφω τη μουσική για την επόμενή μας συνεργασία.
ΠΗΓΗ: eretikos.gr
