“Ένας καλλιτέχνης οφείλει να είναι ένας εν δυνάμει επαναστάτης. Πως αποτελεί χρέος του να ασκεί κριτική, να αμφιβάλλει και να ερευνά, να υπερασπίζεται τις βασικές αξίες του ανθρωπισμού και της δικαιοσύνης”.
Ο Ηλίας Ζάικος, ο σημαντικότερος μπλουζ κιθαρίστας της Ελλάδας, ο σπουδαίος μουσικός και ηγέτης της καλύτερης μπλουζ μπάντας στην Ευρώπη, των θρυλικών Blues Wire, μας έκανε την τιμή να μιλήσει αποκλειστικά στο Yellow Radio και στην Εύη Αλεξίου σε μία πολύ ενδιαφέρουσα, “από καρδιάς” συνέντευξη.
Έχουν αποτελέσει το θεμέλιο της ελληνικής μπλουζ σκηνής και την κύρια έμπνευση για πολλούς νεότερους μουσικούς με συνεπή πορεία εδώ και τρεισήμισι δεκαετίες στη μουσική. Σε ένα είδος που μπορείς να το υποστηρίξεις μόνο αν έχεις ψυχή και είσαι αληθινός.
Για τον Ηλία Ζάικο και τους Blues Wire ο βασικότερος λόγος για να γράψουν μουσική είναι η ανάγκη που νιώθουν για να μοιραστούν αυτό που αγαπάνε… εκείνα που τους πονάνε, όσα τους κάνουν να χορεύουν και να τραγουδάνε, όποια τους ταξιδεύουν σε σκέψεις, προβληματισμούς και αναζητήσεις, ό,τι εντέλει τους ωθεί να ακουμπήσουν τα χέρια τους πάνω σε μουσικά όργανα.
Ας ξεκινήσουμε να ξετυλίγουμε το νήμα της πορείας του Ηλία Ζάικου από την αρχή. Ποια ήταν τα πρώτα σας μουσικά ερεθίσματα και πως νιώσατε την πρώτη φορά που ακούσατε μπλουζ;
Μέχρι τα 17 μου περίπου δεν άκουγα ξένη μουσική, κυρίως με γοήτευαν τα ρεμπέτικα και κάποια λαϊκά και δημοτικά. Όταν πρωτάκουσα μπλουζ μαγεύτηκα, ένοιωσα πως οφείλω στον εαυτό μου να προσπαθήσω να αποκωδικοποιήσω αυτούς τους ηχητικούς δρόμους. Είμαι παντελώς αυτοδίδακτος και ξεκίνησα να παίζω 20 χρόνων.
Ποιο ήταν το έναυσμα που σας έκανε να ακολουθήσετε ως δημιουργός αυτή τη μουσική;
Το μπλουζ σε αιχμαλωτίζει, είναι μουσική βαθιά ανθρώπινη και συναισθηματική με τιτάνια δύναμη.
Κάτι που με τράβηξε ιδιαίτερα ήταν το γεγονός πως δίνει χώρο στον μουσικό, προτάσσει τον αυτοσχεδιασμό και υπερασπίζεται την προσωπικότητα του παίκτη. Από την πρώτη μέρα ήθελα να γράψω δικά μου τραγούδια και ένοιωσα καλοδεχούμενος στον κόσμο της μαύρης μουσικής.
Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τα πρώτα χρόνια της μπάντας των Blues Wire, Blues Gang αρχικά, πως σχηματίστηκαν κι από ποιους. Κάτω από ποιες συνθήκες και πως ήταν το μουσικό περιβάλλον εκείνη την εποχή στην Ελλάδα.
Το σχήμα το ξεκινήσαμε παρέα με τον Σωτήρη Ζήση (μπάσο) στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και περίπου 40 χρόνια μετά είμαστε ακόμα μαζί. Οι συνθήκες σαφώς ήσαν πολύ διαφορετικές τότε, δεν υπήρχαν κινητά τηλέφωνα και ίντερνετ, το να προσπαθήσεις να μάθεις για μουσικά είδη εκτός πεπατημένης αποτελούσε έναν μικρό Γολγοθά και απαιτούσε πίστη, αγάπη, προσήλωση και επιμονή. Από την άλλη, είχαμε σαφώς περισσότερο χρόνο σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα και λιγότερη πληροφορία να διαχειριστούμε, πράγμα που βοήθησε νομίζω στην εμβάθυνση και κατανόηση του υλικού μας.
Όταν ασχολείσαι με μορφές τέχνης που δε τυγχάνουν προώθησης και στήριξης από το σύστημα και την αισθητική της χώρας, αυτόματα ψαλιδίζονται οι ελπίδες καλής τύχης για μακροημέρευση και καλλιτεχνική ισορροπία, πολεμάς με θεούς και δαίμονες δίνοντας άνισο αγώνα.
Η δική μας “επιτυχία” να κρατηθούμε ζωντανοί τόσα χρόνια μάλλον αποτελεί επικύρωση της ρήσης “η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα”, η όπως συχνά χαριτολογώ, αποτελούμε “το κατεστημένο του περιθωρίου”.
Υπάρχουν κάποιοι μουσικοί που να σας έχουν επηρεάσει; Κατά πόσον έχει επηρεαστεί η δουλειά σας από την τέχνη, την λογοτεχνία, την ποίηση, τον κινηματογράφο;
Χωρίς να θέλω να υπεκφύγω, σχεδόν οι πάντες, λιγότερο η περισσότερο. Σαφώς οι μεγάλοι εκπρόσωποι του είδους έχουν την μερίδα του λέοντος, προσωπικά όμως πάντα ψάχνω να ανακαλύπτω τα θετικά σε οτιδήποτε ακούω και να μαθαίνω ακόμα και από τον πλέον αδύναμο, όλοι έχουν πτυχές που φανερώνουν άγνωστες ποιότητες, αρκεί να έχεις τη διάθεση και την υπομονή να προσπαθήσεις να τις διακρίνεις. Για τα υπόλοιπα, δεν μπορώ καν να φανταστώ καλλιτέχνη που να μην επηρεάζεται από βιβλία και εικόνες, στον κόσμο μου είναι αλληλένδετα και αλληλοσυμπληρώνονται.
Τι είναι αυτό που μπορεί να σας εμπνεύσει για να γράψετε ένα τραγούδι;
Τα πάντα, το σημαντικό είναι σαν δέκτης να βρίσκεσαι σε εγρήγορση, πνευματική και ψυχική, να επιτρέπεις στο μυαλό να ταξιδεύει και να αυθαιρετεί, να μη φοβάσαι τις σκέψεις σου.
Έχει από πολλούς επισημανθεί μια αντιστοιχία του αμερικάνικου Blues με το ελληνικό ρεμπέτικο, πως συνδέονται μεταξύ τους;
Με την κοινή προέλευση των πρωταρχικών στοιχείων κάθε μουσικού ιδιώματος με λαϊκές καταβολές. Οι διαφορές σαφώς και είναι διακριτές, η πηγή όμως παραμένει η ίδια και αυτό είναι επίσης εμφανές.
Έχετε παίξει με θρυλικά ονόματα των Blues, έχετε γνωρίσει ανθρώπους που είναι ο καθένας ολόκληρη ιστορία. Ποιοι από αυτούς έχουν μείνει στην καρδιά σας και γιατί;
Όλοι, το εννοώ απόλυτα. Δεν θέλω να αναφέρω ονόματα, θα κάνω όμως μια εξαίρεση για τον Louisiana Red, επειδή παίζαμε μαζί του για πάνω από 20 χρόνια και είχαμε την ευκαιρία να τον γνωρίσουμε καλύτερα.
Έχετε κάνει πολλές Live εμφανίσεις και στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δύο ακροατήρια, όσον αφορά την αντιμετώπιση σας;
Το κοινό στην Ελλάδα πάντα μας αντιμετώπισε με αγάπη και σεβασμό, θα ήμουν άδικος και αχάριστος αν ασκούσα κριτική. Αν έπρεπε να σχολιάσω κάτι, αυτό είναι πως στο εξωτερικό ο κόσμος που πηγαίνει να παρακολουθήσει μια συναυλία, κατά κανόνα γνωρίζει καλύτερα που και γιατί πάει και είναι βαθύτερα και πιο ουσιαστικά ενημερωμένος και εξοικειωμένος με τα όρια της συμπεριφοράς και των αντιδράσεων του.
Ποιο είναι για εσάς το ιδανικό μέρος που αγαπάτε να παίζετε;
Αγαπάω να παίζω, τα υπόλοιπα είναι δευτερεύοντα. Δεν θα κρύψω όμως πως νοιώθω μια ιδιαίτερη χαρά όταν εμφανίζομαι σε μικρούς και “ζεστούς” χώρους.
Τι θα λέγατε σε ένα νέο παιδί σήμερα, ως συμβουλή, που θα ήθελε να ασχοληθεί με τo μπλουζ; Να πάει σε μία σχολή να μάθει να παίζει σωστά τις νότες ή υπάρχει κάτι άλλο που προέχει να ακολουθήσει;
Αποφεύγω να δίνω συμβουλές, πόσο μάλλον σε νέους ανθρώπους. Εκείνο που έχω να τους πω είναι να έχουν πίστη σε όσα η καρδιά τους προστάζει και το ένστικτο αποκαλύπτει.
Η μουσική είναι ευτυχία, διαφορετικά είδη απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις, όλα είναι χρήσιμα αρκεί να καταλάβεις τις προτεραιότητες, και τις δικές σου και του είδους της τέχνης που σε συγκινεί.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη μουσική βιομηχανία και το όλο σύστημα που υπάρχει γύρω από αυτήν;
Δεν έχω βαρύνουσα γνώμη επί του θέματος, έχω φτάσει μόνον στις παρυφές του τέρατος, αδυνατώ να το κατανοήσω και πολύ περισσότερο να αποτελέσω γρανάζι του.
Για να περάσουμε και στα κοινωνικοπολιτικά, ένας μουσικός, ένας καλλιτέχνης, ένας δημιουργός δεν γίνεται να είναι έξω από τα πράγματα. Δεν ξέρω αν συμφωνείτε με κάποιους δημιουργούς και σε άλλα είδη μουσικής οι οποίοι απέχουν λέγοντας ότι “εγώ γράφω μόνο μουσική, θέλω οι άνθρωποι να είναι χαρούμενοι κι ευτυχισμένοι, θέλω να περνάνε καλά”.
Έκαστος εφ ω ετάχθη. Πάντα πίστευα και εξακολουθώ να το κάνω, πως ένας καλλιτέχνης οφείλει να είναι ένας εν δυνάμει επαναστάτης. Πως αποτελεί χρέος του να ασκεί κριτική, να αμφιβάλλει και να ερευνά, να υπερασπίζεται τις βασικές αξίες του ανθρωπισμού και της δικαιοσύνης. Η τέχνη μας κάνει μικρούς θεούς, η δύναμη που μας χαρίζεται όμως δεν αποσκοπεί στη δική μας εξουσία και την ενδυνάμωση της, πρέπει να είμαστε ο αγωγός που θα επιτρέψουμε στο καλό να αναδυθεί.
Πως βλέπετε την όλη κατάσταση που επικρατεί τώρα σ όλον τον πλανήτη όσον αφορά το μεταναστευτικό, την άνοδο του ακροδεξιού κινήματος, τον κορονοϊό;
Ο κόσμος μοιάζει ασυναίσθητα να έχει συμβιβαστεί με το γεγονός πως βαδίζει στην αυτοκαταστροφή. Τίποτα δε φαίνεται πια αισιόδοξο, νομίζω πως βυθιζόμαστε σε μια λήθη παραίτησης και απαξίας της ύπαρξης.
Η ελπίδα πάντα ήταν και είναι η νεότητα, το αίμα που βράζει, ο έρωτας και το vivere pericolosamente. Όσο γεννιούνται τέτοια πλάσματα και καταφέρνουν να μη σαπίσουν ήδη από την εφηβεία τους, θα προσβλέπω πάντα σε καλύτερη τύχη.
Δεν έχω αυταπάτες πως θα ζήσω μια τέτοια εξέλιξη, μου αρέσουν τα όμορφα όνειρα όμως. Ο κορονοϊός ήρθε να δώσει μια ξεγυρισμένη σφαλιάρα στην ματαιοδοξία των ανθρώπων, φέρνει απύθμενο πόνο και συνταράσσει ένα σύστημα που ξάφνου νοιώθει αστάθεια και αβεβαιότητα για την ύπαρξη και την αποτελεσματικότητα του. Παράλληλα ενεργοποιεί νωθρά αντανακλαστικά κοιμώμενων συνειδήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Μοιάζει λίγο σαν να γίναμε πρωταγωνιστές σε δυστοπική ταινία, μόνο που είναι πραγματικότητα, οι τίτλοι τέλους μάλλον αργούν να πέσουν και η τύχη ηθοποιών και κομπάρσων παραμένει άγνωστη προς το παρόν.
Η μουσική πως επηρεάζεται από όλα αυτά;
Η μουσική – όπως και το μπλουζ αναντίρρητα – μπολιάζει και μπολιάζεται. Επί του παρόντος γλείφει ανοιχτές πληγές, δυσκολεύομαι να προβλέψω κάτι σε πρακτικό επίπεδο, πιθανόν να υπάρξουν μεταλλάξεις στη σύνθεση, εκτέλεση και παρουσίαση των ήχων που δεν φανταζόμαστε καν.
Εκείνο για το οποίο αβίαστα μπορώ να εκφέρω άποψη, είναι πως η τέχνη θα βρει τους δρόμους να φωλιάζει μέσα μας και τρόπους να βγαίνει από τα σωθικά μας.
Θα θέλατε να μας πείτε κάτι για την τελευταία σας δισκογραφική δουλειά “Keep What I Got”;
Πρόκειται για μια συλλογή ακυκλοφόρητων κομματιών σε βάθος περίπου 30 χρόνων. Μου αρέσει η έκδοση αυτή, θεωρώ το άκουσμα αβίαστο και – εύχομαι – ευχάριστο. Φανερώνει αρκετές πλευρές του εαυτού μου που ίσως δεν είχαν καταγραφεί επαρκώς.
Σε τι φάση είναι σήμερα οι Blues Wire και σε τι κατάσταση είστε εσείς προσωπικά;
Σε φάση αναμονής και περισυλλογής, όπως σχεδόν όλοι εικάζω. Ευτυχώς είμαστε καλά στην υγεία μας και επιδείξαμε αξιοπρόσεκτη αντοχή στις επιθέσεις του άγχους και της μελαγχολίας. Εκείνο το οποίο προσμένουμε με ακόρεστη δίψα είναι να βρεθούμε μαζί σε μια σκηνή και να παίξουμε ζωντανά.
