Ο Τούρκος σκηνοθέτης Εμίν Αλπέρ μιλάει για την τραγωδία που προκάλεσε ο σεισμός, τον «αυταρχικό λαϊκιστή» Ερντογάν και τα εμπόδια στη δημιουργία της θαυμάσιας ταινίας του «Μέρες Ξηρασίας» που προβάλλεται αυτές τις μέρες.
Τα νέα είναι εφιαλτικά. Οι νεκροί ξεπερνούν κατά πολύ τον επίσημο αριθμό, λένε, καθώς πάρα πολλοί βρίσκονται ακόμη κάτω από τα συντρίμμια. Η χώρα και η κυβέρνηση ήταν παντελώς απροετοίμαστοι να αντιμετωπίσουν τέτοιο μέγεθος καταστροφής», δηλώνει ο Τούρκος σκηνοθέτης Εμίν Αλπέρ, για την κατάσταση που προκάλεσε ο εφιαλτικός σεισμός. Ο ίδιος δεν μπόρεσε να πάει στην περιοχή, αλλά έχει άμεση σύνδεση με τους ανθρώπους εκεί. Άλλωστε η πόλη που γύρισε την τελευταία, τέταρτη ταινία του «Μέρες Ξηρασίας» η οποία προβάλλεται αυτές τις μέρες στις αίθουσες, δεν ήταν πολύ μακριά. Ευτυχώς, δεν επλήγη.
Στην δημιουργία της ταινίας, ένα πολιτικό, ψυχολογικό θρίλερ που καταγράφει τα κακώς κείμενα της τουρκικής κοινωνίας, τη διαφθορά, τον αυταρχισμό, την ομοφοβία και τις πατριαρχικές αντιλήψεις, ο δημιουργός αντιμετώπισε αρκετά εμπόδια, αλλά κατάφερε να την ολοκληρώσει. «Η δημοκρατία μας έχει μεγάλες πληγές, αλλά δεν είναι χαμένη υπόθεση», τονίζει και εξακολουθεί να μένει εκεί, ακόμη κι αν δεν νιώθει ελεύθερος καθώς η χώρα του είναι η πηγή έμπνευσής του.
Υποψήφια για τα βραβεία Queer Palm και Un Certain Regard του περσινού Φεστιβάλ των Καννών όπου έκανε πρεμιέρα, αλλά και ανάμεσα στις πέντε υποψήφιες για το φετινό Ευρωπαϊκό Βραβείο Κοινού LUX, και με άλλα 18 βραβεία στο ενεργητικό της, η ταινία έχει πάρει ενθουσιώδεις κριτικές. Με γυρίσματα σε ένα εντυπωσιακό ερημικό τοπίο που φέρνει στο νου αντίστοιχα αμερικανικά, ένα ανθρωποκυνηγητό που την απογειώνει και την εξαιρετική φωτογραφία του δικού μας Χρήστου Καραμάνη, η ταινία παράλληλα εκπέμπει την ασφυξία που νιώθει ένας άνθρωπος της πόλης που έρχεται να διαχειριστεί καταστάσεις στον μικρόκοσμο μιας κλειστής κοινωνίας στη μέση του πουθενά.
Ο ήρωας της, ένας νεαρός εισαγγελέας, φθάνει στην απομονωμένη επαρχιακή τουρκική πόλη που υποφέρει από λειψυδρία και από φαινόμενα τεράστιων καθιζήσεων που την καταπίνουν. Κι έρχεται αντιμέτωπος με τη συντηρητική πατριαρχική κοινωνία και τους τοπικούς “άρχοντες” που διαχειρίζονται τα πράγματα όπως θέλουν, πιστεύοντας πως είναι άτρωτοι και μπορούν ακόμη και να βιάσουν μία έφηβη χωρίς να τιμωρηθούν. Ο εισαγγελέας, αυτόπτης μάρτυρας, δεν διστάζει να αντιμετωπίσει τους ενόχους αλλά τα πράγματα δεν είναι απλά…
Τι σας έδωσε την ιδέα και την έμπνευση να κάνετε αυτήν την ταινία; Περιμένατε τέτοια ενθουσιώδη υποδοχή;
Ο αρχικός μου στόχος ήταν να καταδείξω το γενικό περίγραμμα της τουρκικής πολιτικής κατάστασης σε έναν μικρόκοσμο. Η κύρια έμπνευσή μου ήταν οι εμπειρίες που αποκόμισα ζώντας τα τελευταία χρόνια στην επαρχία. Ήθελα απλώς να απεικονίσω την πολιτική μοναξιά και απομόνωση ενός σχετικά έντιμου ανθρώπου απέναντι στη διαφθορά και τον πολιτικό αυταρχισμό. Η ταινία είχε εξαιρετική υποδοχή στην Τουρκία, ειδικά για ταινία τέχνης. Η πιο αισιόδοξη υποδοχή ενός αντίστοιχου έργου τέχνης στην Τουρκία είναι 30000 εισιτήρια. Το φιλμ μας έφθασε τις 250000, κάτι πραγματικά σπάνιο! Θεωρώ ότι το πολιτικό περιεχόμενο της ταινίας και οι πολιτικές πιέσεις που μας άσκησε η κυβέρνηση, δημιούργησαν ένα σοβαρό vibe γύρω της.
Πόσο δύσκολο ήταν να γυρίσετε μια τέτοια ιστορία σε μια μικρή συντηρητική επαρχιακή πόλη; Αντιμετωπίσατε προβλήματα όταν την προβάλατε; Είχατε κάποια “ενόχληση” από την κυβέρνηση;
Στην ουσία πήγαν όλα ΟΚ. Ωστόσο, μόλις δύο εβδομάδες πριν από τα γυρίσματα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πλημμύρισαν από την είδηση ότι γυρίζουμε μια γκέι ταινία. Οι πηγές αυτής της είδησης ήταν fan pages των ηθοποιών μας και ήταν κυρίως υποστηρικτικές. Όταν όμως ο τοπικός κυβερνήτης είδε αυτές τις αναρτήσεις και τα twits, αποφάσισε να αποσύρει όλες τις άδειες που μας είχε παραχωρήσει. Καταβάλαμε μεγάλη προσπάθεια για να τον ηρεμήσουμε και να τον πείσουμε. Πέρα από αυτό, οι ντόπιοι ήταν αρκετά υποστηρικτικοί και δεν είχαμε αρνητικές αντιδράσεις.
Η κρατική πλευρά ήταν άλλη υπόθεση. Αρχικά, η ταινία είχε την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, την μόνη δημόσια πηγή χρηματοδότησης arthouse ταινιών στην Τουρκία. Όμως, στο τέλος, το Υπουργείο απαίτησε να πάρει πίσω τα χρήματα, υποστηρίζοντας ότι έχω κάνει ριζικές αλλαγές στο αρχικό σενάριο. Ουσιαστικά αυτή η αντιπαράθεση ξεκίνησε μετά την πρεμιέρα της ταινίας στο φεστιβάλ των Καννών, όπου ήταν υποψήφια για το βραβείο Queer Palm. Τα τελευταία έξι χρόνια, η ομοφοβία έχει γίνει κρατική πολιτική, οπότε τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης ξεκίνησαν εκστρατεία κατά της ταινίας. Και, έτσι, στο τέλος, το Υπουργείο ήθελε πίσω τα χρήματα. Χάρη στις υψηλές εισπράξεις της ταινίας (ευτυχώς το κοινό την υποστήριξε και ως αντίδραση απέναντι στην απόφαση του Υπουργείου), καταφέραμε και τους τα δώσαμε πίσω! Διαφορετικά θα ήταν καταστροφικό για τον παραγωγό μου!
Η ταινία γυρίστηκε σε περιοχή κοντά σε εκείνη που έπληξε ο σεισμός;
Τα γυρίσματα έγιναν στην πόλη Yeşilhisar, στην επαρχία της Καππαδοκίας, κοντά στην Καισάρεια. Οπότε ναι, είναι κοντά στον σεισμό, αλλά στην ουσία δεν επηρεάστηκε. Δεν μπορούσα να πάω στην περιοχή που επλήγη, αλλά έχω πολλούς φίλους που πήγαν ή είναι ακόμη εκεί. Η κατάσταση είναι εφιαλτική. Οι πρώτες βοήθειες και οι ομάδες διάσωσης έφθασαν πολύ αργά στην περιοχή, καθώς οι δρόμοι ήταν κατεστραμμένοι. Και ο αριθμός τους, τις πρώτες τρεις ημέρες, ήταν ανεπαρκής. Οι άνθρωποι ήταν εξοργισμένοι καθώς νόμιζαν ότι η κυβέρνηση τους παράτησε στην τύχη τους. Όμως η αλληλεγγύη του κόσμου σε όλη τη χώρα, ήταν τεράστια.
Ποια η γνώμη σας για τον Ερντογάν;
Είναι ένας αυταρχικός λαϊκιστής. Η δημοκρατία μας έχει μεγάλες πληγές, ειδικά τα τελευταία δέκα χρόνια της διακυβέρνησής του. Είναι φανατισμένος ιδεολογικά, επικίνδυνα εγωκεντρικός και απρόβλεπτος. Όλες οι θέσεις καλύφθηκαν από πιστούς του, συμπεριλαμβανομένου του δικαστικού σώματος. Δεν υπάρχουν έλεγχοι και ισορροπίες στο κρατικό σύστημα. Δεν κατέστρεψε μόνο τους δημοκρατικούς μας θεσμούς, αλλά και την οικονομία μας, εφαρμόζοντας κάποιες αντιεπιστημονικές, τρελές μεθόδους. Θα μπορούσα να πω περισσότερα, αλλά και αυτά είναι αρκετά νομίζω…
Πόσο διεφθαρμένο είναι γενικώς το σύστημα στην Τουρκία; Υπάρχει ελπίδα να αλλάξει;
Δεν νομίζω ότι είμαστε χαμένη υπόθεση. Εξαρτάται κυρίως από την πολιτική. Για παράδειγμα, ο βαθμός διαφθοράς μειώθηκε κατακόρυφα στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με ορισμένες κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο βέβαια, έχει αυξηθεί ξανά τα τελευταία δέκα χρόνια λόγω του αυταρχισμού, της έλλειψης λογοδοσίας και της έλλειψης δικαστικής παρακολούθησης και ελέγχου.
Ο αυταρχισμός πάντοτε παράγει διαφθορά. Αν λοιπόν αλλάξει η κυβέρνηση στις επόμενες εκλογές και η νέα κυβέρνηση είναι δημοκρατική και αρκετά μεταρρυθμιστική, έχουμε αρκετούς λόγους να είμαστε αισιόδοξοι. Φυσικά, το να γίνουμε μια χώρα όπως οι Σκανδιναβικές ή όπως η Γερμανία, είναι ένα όνειρο για το οποίο πρέπει να περιμένεις πολύ!
Η τουρκική κοινωνία, στις μικρές πόλεις τουλάχιστον, είναι πολύ συντηρητική. Οι ομοφυλόφιλοι και οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα. Πιστεύετε θα μπορούσε αυτό να αλλάξει στο άμεσο μέλλον;
Όντως, ιδιαίτερα οι πόλεις και οι κωμοπόλεις της Μέσης Ανατολίας και ορισμένες ανατολικές περιοχές, είναι αρκετά συντηρητικές. Ωστόσο, η υποστήριξή τους στον Ερντογάν δεν πηγάζει μόνο από τον συντηρητισμό. Πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα οι φτωχοί, τον στήριξαν λόγω των οικονομικών του επιτυχιών τα τελευταία είκοσι χρόνια. Τώρα, με την πτώση της οικονομίας, χάνει τη δημοτικότητά του και για αυτό είναι πολύ πιθανό να χάσει τις επόμενες εκλογές.
Όμως στο ΛΟΑΤΚΙ+ ζήτημα, η χώρα συνολικά είναι όντως αρκετά συντηρητική. Στο γυναικείο ζήτημα, μπορούμε να είμαστε πιο αισιόδοξοι, καθώς τα πράγματα αλλάζουν διαρκώς προς το καλύτερο την τελευταία δεκαετία. Μια έρευνα που έγινε τα τελευταία δέκα χρόνια έδειξε ότι το ποσοστό έγκρισης για τη βία κατά των γυναικών μειώθηκε εντυπωσιακά στη χώρα. Σήμερα, για παράδειγμα, όλο και λιγότεροι άνθρωποι συμφωνούν ότι οι άνδρες πρέπει να έχουν λόγο για το πώς πρέπει να ντύνονται οι γυναίκες κτλ. κτλ. Έτσι, παρά τη συντηρητική κυβέρνηση, υπάρχει ένα ισχυρό υπόγειο ρεύμα που αλλάζει βήμα βήμα τη χώρα.
Ζείτε στην Τουρκία. Νιώθετε ελεύθερος να δημιουργείτε εκεί;
Ναι, ζω στην Τουρκία. Όχι, δεν νιώθω ελεύθερος. Όμως η χώρα μου είναι και η μόνη πηγή έμπνευσής μου. Οπότε δεν νομίζω ότι θα μπορούσα να είμαι πιο παραγωγικός και γόνιμος, ζώντας σε μία άλλη χώρα.
Για την ταινία σας συνεργαστήκατε, για δεύτερη φορά, με την ελληνική εταιρεία παραγωγής Horsefly του Γιώργου Τσούργιαννη και τον διευθυντή φωτογραφίας Χρήστο Καραμάνη. Πώς ήταν η συνεργασία σας με εμάς, τους Έλληνες; Θα θέλατε να γυρίσετε μια ταινία στην Ελλάδα;
Ναι, είναι η δεύτερη φορά που συνεργαζόμαστε με τον Γιώργο. Είμαστε πολύ χαρούμενοι για αυτό – και θέλουμε να συνεχίσουμε. Με τον Χρήστο συνεργαστήκαμε πρώτη φορά, αλλά ήταν λες και δουλεύαμε μαζί για χρόνια. Είναι εξαιρετική η σύμπραξη με την ελληνική ομάδα – συμπεριλαμβανομένης της εταιρείας post production, Two ThirtyFive. Φυσικά, θα ήταν υπέροχο να γυρίσω μια ταινία στη χώρα σας. Η γυναίκα μου είναι Ελληνίδα, οπότε έχω πολλές διασυνδέσεις. Έρχομαι συχνά και εκεί άλλωστε περνάω τις καλοκαιρινές διακοπές μου. Οπότε, το γύρισμα μιας ταινίας σε ένα όμορφο ορεινό χωριό ή σε ένα ψαροχώρι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, θα ήταν πραγματικά υπέροχο!
ΠΗΓΗ: www.popaganda.gr
